สัญญาแฟรนไชส์: คู่มือสำหรับผู้ให้และผู้รับแฟรนไชส์

สัญญาแฟรนไชส์คืออะไร?

สัญญาแฟรนไชส์ (Franchise Agreement) เป็นสัญญาทางธุรกิจที่ผู้ให้แฟรนไชส์ (Franchisor) มอบสิทธิ์ให้ผู้รับแฟรนไชส์ (Franchisee) ในการใช้ชื่อทางการค้า เครื่องหมายการค้า ระบบธุรกิจ และความรู้ในการดำเนินธุรกิจ โดยผู้รับแฟรนไชส์ต้องชำระค่าธรรมเนียมและปฏิบัติตามมาตรฐานที่กำหนด

ในประเทศไทย แฟรนไชส์อยู่ภายใต้กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ทั่วไป ไม่มีกฎหมายเฉพาะ จึงต้องระมัดระวังในการทำสัญญาให้ชัดเจนครบถ้วน

ประเภทแฟรนไชส์

1. Product/Trade Name Franchise

• ขายสินค้าของแบรนด์
• เช่น ตัวแทนจำหน่ายรถยนต์ สถานีน้ำมัน

2. Business Format Franchise

• รับโอนทั้งระบบธุรกิจ
• เช่น ร้านอาหารฟาสต์ฟู้ด คาเฟ่ ร้านสะดวกซื้อ

3. Master Franchise

• รับสิทธิ์เป็น Master ของภูมิภาค
• สามารถขายซับแฟรนไชส์ต่อได้

สิ่งที่ผู้ให้แฟรนไชส์มอบให้

1. สิทธิ์การใช้แบรนด์

• ชื่อทางการค้า
• เครื่องหมายการค้า/โลโก้
• สีและ Identity

2. ระบบและ Know-how

• วิธีการดำเนินธุรกิจ
• สูตร/สูตรอาหาร (ถ้ามี)
• ระบบ POS/การจัดการ
• คู่มือการดำเนินงาน

3. การฝึกอบรม

• อบรมก่อนเปิดร้าน
• อบรมพนักงาน
• อบรมต่อเนื่อง

4. การสนับสนุน

• การตลาดและโฆษณา
• การจัดหาวัตถุดิบ/สินค้า
• การพัฒนาผลิตภัณฑ์ใหม่
• ระบบ IT และเทคโนโลยี

5. การช่วยเหลือในการเปิดร้าน

• เลือกทำเล
• ออกแบบร้าน
• จัดหาอุปกรณ์
• เปิดร้าน Grand Opening

ค่าใช้จ่ายในแฟรนไชส์

1. ค่าแฟรนไชส์เริ่มต้น (Initial Franchise Fee)

• ค่าธรรมเนียมแรกเข้า
• ใช้ครั้งเดียวตอนเริ่มต้น
• โดยเฉลี่ย 100,000 - 5,000,000 บาท (แล้วแต่แบรนด์)

2. ค่าลิขสิทธิ์ (Royalty Fee)

• จ่ายเป็นรายเดือนหรือรายปี
• คิดเป็น % ของยอดขาย (3-8%)
• หรือจำนวนเงินคงที่

3. ค่าการตลาด (Marketing/Advertising Fee)

• จ่ายเพื่อโฆษณาส่วนกลาง
• มักเป็น 1-3% ของยอดขาย

4. ค่าลงทุนรวม

• ค่าตกแต่งร้าน
• ค่าอุปกรณ์
• ค่าสต็อกสินค้าเริ่มต้น
• เงินทุนหมุนเวียน

ตัวอย่าง: แฟรนไชส์คาเฟ่ขนาดเล็ก

• ค่าแฟรนไชส์: 500,000 บาท
• ค่าตกแต่งและอุปกรณ์: 1,500,000 บาท
• เงินทุนหมุนเวียน: 300,000 บาท
• รวม: 2,300,000 บาท
• ค่า Royalty: 5% ของยอดขาย/เดือน
• ค่าการตลาด: 2% ของยอดขาย/เดือน

องค์ประกอบสำคัญของสัญญา

1. สิทธิ์ที่ได้รับ

• ขอบเขตสิทธิ์การใช้แบรนด์
• พื้นที่เฉพาะ (Territory)
• สิทธิ์พิเศษหรือไม่ (Exclusive/Non-exclusive)

2. ระยะเวลาสัญญา

• ระยะเวลาเริ่มต้น (มักเป็น 3-5 ปี)
• เงื่อนไขการต่ออายุ
• ค่าธรรมเนียมการต่อ

3. มาตรฐานการดำเนินงาน

• คุณภาพสินค้า/บริการ
• การตกแต่งร้าน
• ชั่วโมงเปิด-ปิด
• การแต่งกายพนักงาน

4. การจัดซื้อวัตถุดิบ

• ต้องซื้อจากผู้ให้แฟรนไชส์หรือไม่
• มีอิสระในการจัดซื้อหรือไม่
• มาตรฐานวัตถุดิบ

5. การโฆษณาและการตลาด

• ส่วนกลางทำอะไรบ้าง
• ผู้รับแฟรนไชส์ต้องทำอะไร
• งบประมาณและการอนุมัติ

สิทธิและหน้าที่

หน้าที่ผู้ให้แฟรนไชส์

1. มอบสิทธิ์และความรู้: ระบบธุรกิจ คู่มือ อบรม
2. สนับสนุนการเปิดร้าน: เลือกทำเล ออกแบบ จัดหาอุปกรณ์
3. ให้การสนับสนุนต่อเนื่อง: ระบบ การตลาด พัฒนาผลิตภัณฑ์
4. ควบคุมคุณภาพ: ตรวจสอบมาตรฐาน
5. ปกป้องแบรนด์: ดูแลภาพลักษณ์และชื่อเสียง

หน้าที่ผู้รับแฟรนไชส์

1. ชำระค่าธรรมเนียม: ตรงเวลาครบถ้วน
2. ปฏิบัติตามมาตรฐาน: คุณภาพ การบริการ การตกแต่ง
3. รายงานยอดขาย: ตามที่กำหนด (ซื่อสัตย์)
4. ดูแลแบรนด์: ไม่ทำให้เสียชื่อเสียง
5. รักษาความลับ: ไม่เปิดเผย Know-how
6. เข้าอบรมและพัฒนา: ตามที่กำหนด

ข้อควรระวังสำหรับผู้รับแฟรนไชส์

ก่อนซื้อแฟรนไชส์

1. ศึกษาแบรนด์: ชื่อเสียง ความแข็งแกร่ง ภาพลักษณ์
2. ดูร้านที่เปิดอยู่: คุยกับเจ้าของแฟรนไชส์อื่น
3. ตรวจสอบผลตอบแทน: ขอดูตัวเลขจริง (ถ้าเป็นไปได้)
4. คำนวณ Break Even: จะคืนทุนเมื่อไหร่
5. เช็คค่าใช้จ่ายซ่อนเร้น: มีอะไรนอกเหนือจากที่บอกหรือไม่
6. อ่านสัญญาให้ละเอียด: ขอทนายความอ่านให้

คำถามที่ควรถาม

• แฟรนไชส์นี้มีกี่สาขา? เปิดมานานแค่ไหน?
• สาขาที่ปิดตัวไปมีกี่แห่ง? ปิดเพราะอะไร?
• ยอดขายเฉลี่ยต่อเดือนเท่าไหร่?
• อัตรากำไรสุทธิประมาณเท่าไหร่?
• จะได้การสนับสนุนอะไรบ้าง?
• สามารถขายต่อหรือโอนได้หรือไม่?

สัญญาณเตือน (Red Flags)

• ไม่ยอมให้คุยกับแฟรนไชซีอื่น
• กดดันให้ลงนามเร็วเกินไป
• ไม่มีคู่มือหรือระบบชัดเจน
• สัญญาไม่ยุติธรรม (ฝั่งเดียวได้เปรียบ)
• ไม่แจ้งข้อมูลหรือปกปิดข้อมูล

การยกเลิกสัญญา

กรณีผู้รับแฟรนไชส์ผิดสัญญา

ผู้ให้แฟรนไชส์สามารถเลิกสัญญาได้ กรณี:

• ไม่จ่ายค่าธรรมเนียม
• ไม่ปฏิบัติตามมาตรฐาน
• ทำให้แบรนด์เสียหาย
• เปิดเผยความลับ
• ละเมิดเครื่องหมายการค้า

กรณีผู้ให้แฟรนไชส์ผิดสัญญา

ผู้รับแฟรนไชส์สามารถเลิกสัญญาได้ กรณี:

• ไม่ให้การสนับสนุนตามสัญญา
• มอบระบบที่ไม่สมบูรณ์
• ละเมิดพื้นที่พิเศษ (เปิดสาขาใกล้เกินไป)

การยกเลิกก่อนครบกำหนด

• มักไม่คืนค่าแฟรนไชส์เริ่มต้น
• อาจต้องจ่ายค่าปรับ
• ต้องหยุดใช้แบรนด์ทันที
• คืนคู่มือและเอกสารลับ

เคล็ดลับความสำเร็จ

สำหรับผู้รับแฟรนไชส์

1. เลือกแบรนด์ที่แข็งแกร่ง: มีชื่อเสียง มีระบบ
2. เลือกทำเลดี: ศึกษาตลาดและคู่แข่ง
3. บริหารจัดการอย่างมืออาชีพ: ไม่ใช่แค่ซื้อแล้วปล่อยไว้
4. ปฏิบัติตามระบบ: อย่าดัดแปลงตามใจชอบ
5. สื่อสารกับผู้ให้แฟรนไชส์: แจ้งปัญหา ขอความช่วยเหลือ
6. พัฒนาอย่างต่อเนื่อง: อบรม เรียนรู้ ปรับปรุง

สำหรับผู้ให้แฟรนไชส์

1. สร้างระบบที่แข็งแรง: ชัดเจน ใช้งานได้จริง
2. คัดเลือกแฟรนไชซีที่ดี: มีคุณสมบัติและใจรักธุรกิจ
3. ให้การสนับสนุนอย่างจริงจัง: อย่าทิ้งหลังขาย
4. พัฒนาผลิตภัณฑ์: สร้างความแปลกใหม่
5. ควบคุมคุณภาพ: ตรวจสอบสม่ำเสมอ
6. สื่อสารกับเครือข่าย: รับฟัง ปรับปรุง

สรุป

แฟรนไชส์เป็นรูปแบบธุรกิจที่:

• ลดความเสี่ยงการเริ่มต้นธุรกิจใหม่
• ได้ระบบและแบรนด์ที่มีอยู่แล้ว
• ต้องลงทุนสูงและมีค่าใช้จ่ายต่อเนื่อง
• จำกัดความยืดหยุ่นในการบริหาร
• ต้องปฏิบัติตามกฎเกณฑ์อย่างเคร่งครัด

ก่อนตัดสินใจ ควรศึกษาให้ละเอียด คำนวณผลตอบแทน และขอคำปรึกษาจากผู้เชี่ยวชาญ

---

คำเตือน: เนื้อหาในบทความนี้เป็นข้อมูลทั่วไปเพื่อความรู้เบื้องต้นเท่านั้น ไม่ถือเป็นคำแนะนำทางกฎหมาย กรณีมีปัญหาควรปรึกษาทนายความที่มีใบอนุญาต