สัญญาผ่อนชำระ: คู่มือสำหรับเจ้าหนี้และลูกหนี้

สัญญาผ่อนชำระคืออะไร?

สัญญาผ่อนชำระเป็นสัญญาทางการเงินตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 653-660 โดยลูกหนี้ตกลงชำระหนี้เป็นงวดๆ ตามระยะเวลาและจำนวนเงินที่กำหนด แทนการชำระเงินก้อนเดียว

สัญญานี้ใช้กับการซื้อสินค้า บริการ หรือการชำระหนี้ที่มีอยู่ โดยแบ่งชำระเป็นงวดรายเดือนหรือรายสัปดาห์ อาจมีหรือไม่มีดอกเบี้ย

องค์ประกอบสำคัญของสัญญา

1. คู่สัญญา

• เจ้าหนี้: ผู้ขาย ผู้ให้กู้ หรือผู้ที่มีสิทธิ์เรียกหนี้
• ลูกหนี้: ผู้ซื้อ ผู้กู้ หรือผู้ที่มีหนี้ต้องชำระ

2. รายละเอียดหนี้

• มูลหนี้: จำนวนเงินต้น (ราคาสินค้า/บริการ หรือยอดหนี้)
• ดอกเบี้ย: อัตราและวิธีคำนวณ (ถ้ามี)
• ยอดรวมที่ต้องชำระ: เงินต้น + ดอกเบี้ย
• จำนวนงวด: แบ่งชำระกี่งวด
• ยอดผ่อนต่องวด: จำนวนเงินที่ชำระแต่ละงวด
• กำหนดชำระ: วันที่ชำระแต่ละงวด

3. เงื่อนไขการชำระเงิน

• วิธีการชำระ (เงินสด/โอนเงิน/เช็ค)
• ค่าปรับกรณีผิดนัด
• เงื่อนไขการผิดนัดและการยึดสินค้า
• สิทธิ์ชำระก่อนกำหนด (Pre-payment)

ประเภทสัญญาผ่อนชำระ

1. ผ่อนชำระสินค้า

ซื้อสินค้าและผ่อนชำระเป็นงวด เช่น:

• เครื่องใช้ไฟฟ้า
• เฟอร์นิเจอร์
• อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์

กรรมสิทธิ์: โอนทันทีหรือเมื่อชำระครบ (ตามข้อตกลง)

2. ผ่อนชำระหนี้เดิม

ปรับโครงสร้างหนี้ที่มีอยู่ โดย:

• แบ่งจ่ายเป็นงวด
• ลดอัตราดอกเบี้ย
• ขยายระยะเวลา

3. Hire Purchase (เช่าซื้อ)

ซื้อโดยผ่อนชำระ กรรมสิทธิ์โอนเมื่อชำระครบ เช่น:

• รถยนต์
• รถจักรยานยนต์
• เครื่องจักร

การคำนวณยอดผ่อน

สูตรการคำนวณ (กรณีมีดอกเบี้ยคงที่)

ยอดผ่อนต่องวด = (เงินต้น + ดอกเบี้ยรวม) ÷ จำนวนงวด

ตัวอย่าง 1: ผ่อนไม่มีดอกเบี้ย

• ราคาสินค้า: 30,000 บาท
• ผ่อน 10 งวด
• ยอดผ่อน: 30,000 ÷ 10 = 3,000 บาท/งวด

ตัวอย่าง 2: ผ่อนมีดอกเบี้ย

• เงินต้น: 100,000 บาท
• ดอกเบี้ย: 5% ต่อปี
• ผ่อน 12 งวด (1 ปี)
• ดอกเบี้ยรวม: 100,000 × 5% = 5,000 บาท
• ยอดรวม: 105,000 บาท
• ยอดผ่อน: 105,000 ÷ 12 = 8,750 บาท/งวด

อัตราดอกเบี้ยที่กฎหมายอนุญาต

• ดอกเบี้ยสูงสุด: 15% ต่อปี (ตามกฎหมาย)
• ดอกเบี้ยปกติ: 3-7% ต่อปี (ธุรกิจทั่วไป)
• 0% ดอกเบี้ย: โปรโมชั่นผ่อน 0% (ราคาอาจสูงกว่า)

สิทธิและหน้าที่

หน้าที่ลูกหนี้

1. ชำระเงินตรงเวลา: ตามกำหนดในสัญญา
2. ดูแลสินค้า: (กรณีซื้อสินค้า) ใช้อย่างระมัดระวัง
3. แจ้งปัญหา: หากไม่สามารถชำระได้ แจ้งล่วงหน้า
4. ไม่ขายหรือโอน: (กรณียังไม่ได้กรรมสิทธิ์) ห้ามขายต่อ

หน้าที่เจ้าหนี้

1. ส่งมอบสินค้า: (กรณีซื้อสินค้า) ในสภาพดีและครบถ้วน
2. ออกใบเสร็จ: ทุกครั้งที่รับเงิน
3. แจ้งยอดคงเหลือ: เมื่อลูกหนี้ร้องขอ
4. คืนเงินมัดจำ: (ถ้ามี) เมื่อชำระครบ

สิทธิ์ลูกหนี้

1. ชำระก่อนกำหนด: ลดดอกเบี้ย (ถ้าตกลง)
2. ได้รับใบเสร็จ: ทุกการชำระเงิน
3. เรียกคืนเงินมัดจำ: เมื่อชำระครบ

สิทธิ์เจ้าหนี้

1. เรียกค่าปรับ: กรณีลูกหนี้ผิดนัด
2. ยึดสินค้า: (กรณีเช่าซื้อ) หากผิดนัด
3. บอกเลิกสัญญา: หากผิดนัดหลายงวด

การผิดนัดชำระหนี้

กรณีผิดนัด

เจ้าหนี้มีสิทธิ์:

1. เรียกค่าปรับ: ตามที่ระบุในสัญญา
2. คิดดอกเบี้ยผิดนัด: 7.5% ต่อปี (ตามกฎหมาย)
3. เร่งให้ชำระ: เรียกชำระยอดคงเหลือทั้งหมดทันที
4. ยึดสินค้า: (กรณีเช่าซื้อที่ยังไม่โอนกรรมสิทธิ์)
5. ฟ้องร้อง: นำคดีขึ้นสู่ศาล

การคุ้มครองลูกหนี้

ตามพระราชบัญญัติว่าด้วยสัญญาเช่าซื้อ พ.ศ. 2542:

• ยึดสินค้าได้ก็ต่อเมื่อ: ผิดนัดตั้งแต่ 3 งวดขึ้นไป
• ต้องบอกกล่าวล่วงหน้า: 15 วัน
• คืนเงินส่วนเกิน: หากขายสินค้าได้มากกว่ายอดหนี้
• ชดใช้ส่วนขาดเจ้าหนี้ได้: หากขายได้น้อยกว่า

วิธีแก้ปัญหาเมื่อไม่สามารถผ่อนได้

1. พูดคุยกับเจ้าหนี้: อย่าหลบหนี
2. ขอปรับโครงสร้างหนี้: ลดยอดผ่อน ขยายระยะเวลา
3. ขอผ่อนผันชั่วคราว: หยุดผ่อน 1-2 เดือน
4. ชำระบางส่วน: ดีกว่าไม่จ่ายเลย
5. หาเงินมาชำระคืน: ขอยืมเพื่อนญาติ

ข้อควรระวัง

สำหรับลูกหนี้

1. คำนวณรายได้-รายจ่าย: ให้แน่ใจว่าผ่อนได้จริง
2. อ่านสัญญาทุกข้อ: โดยเฉพาะดอกเบี้ยและค่าปรับ
3. ตรวจสอบอัตราดอกเบี้ย: ไม่เกิน 15% ต่อปี
4. เก็บใบเสร็จทุกใบ: เป็นหลักฐานการชำระเงิน
5. ชำระตรงเวลา: หลีกเลี่ยงค่าปรับ

สำหรับเจ้าหนี้

1. ตรวจสอบความสามารถชำระ: ของลูกหนี้ก่อนอนุมัติ
2. กำหนดเงื่อนไขชัดเจน: ดอกเบี้ย ค่าปรับ การยึดสินค้า
3. ออกใบเสร็จทุกครั้ง: เป็นหลักฐาน
4. ติดตามยอดผ่อน: แจ้งเตือนก่อนครบกำหนด
5. ดำเนินการตามกฎหมาย: ห้ามใช้วิธีการรุนแรง

การยกเลิกสัญญา

ลูกหนี้ยกเลิก

กรณียังไม่ได้รับสินค้า:

• ขอคืนเงินมัดจำ (หักค่าเสียหาย)
• เจ้าหนี้อาจเก็บค่าปรับ

กรณีได้รับสินค้าแล้ว:

• ต้องคืนสินค้า
• เสียค่าเสื่อมราคา
• อาจต้องจ่ายค่าปรับ

เจ้าหนี้ยกเลิก

กรณีลูกหนี้ผิดนัด:

• เรียกชำระยอดคงเหลือทั้งหมด
• ยึดสินค้า (กรณีเช่าซื้อ)
• ฟ้องร้องเรียกค่าเสียหาย

ภาษีและค่าใช้จ่าย

ค่าใช้จ่ายที่อาจมี

1. ค่าดำเนินการ: ค่าจัดทำสัญญา
2. ค่าประกันภัย: (กรณีรถยนต์/จักรยานยนต์)
3. ค่าอากรแสตมป์: 0.05-0.1% ของยอดเงิน
4. ค่าโอนกรรมสิทธิ์: (กรณีซื้อสินค้า)

อากรแสตมป์

สัญญาผ่อนชำระต้องปิดอากรแสตมป์:

• อัตรา: 0.05% ของจำนวนเงิน (ขั้นต่ำ 1 บาท)
• ตัวอย่าง: ยอดเงิน 100,000 บาท = อากร 50 บาท

เคล็ดลับการผ่อนชำระอย่างมีประสิทธิภาพ

สำหรับลูกหนี้

1. เลือกระยะผ่อนให้เหมาะสม: ยาวเกินไป = ดอกเบี้ยมาก
2. ตั้งเตือนการชำระ: ไม่พลาดวันครบกำหนด
3. ชำระก่อนกำหนด: (ถ้าไม่มีค่าปรับ) ลดดอกเบี้ย
4. เจรจาอัตราดอกเบี้ย: โดยเฉพาะถ้าผ่อนยาว
5. มีเงินสำรอง: ไว้ใช้ผ่อน 2-3 งวด

สำหรับเจ้าหนี้

1. ประเมินความเสี่ยง: ก่อนอนุมัติผ่อน
2. กำหนดอัตราดอกเบี้ยที่เหมาะสม: สมดุลระหว่างกำไรและความเสี่ยง
3. ส่งใบแจ้งหนี้ล่วงหน้า: 3-7 วันก่อนครบกำหนด
4. ยืดหยุ่นเมื่อจำเป็น: ปรับโครงสร้างหนี้ดีกว่าสูญเสีย
5. มีระบบติดตาม: เพื่อความโปร่งใสและมีประสิทธิภาพ

สรุป

สัญญาผ่อนชำระเป็นเครื่องมือทางการเงินที่:

• ช่วยให้ซื้อสินค้า/บริการได้โดยไม่ต้องมีเงินก้อนใหญ่
• ต้องมีวินัยในการชำระตรงเวลา
• ควรเลือกระยะเวลาผ่อนที่เหมาะสมกับรายได้
• อ่านและเข้าใจเงื่อนไขก่อนลงนาม

การทำสัญญาที่ชัดเจนจะช่วยป้องกันข้อพิพาทและสร้างความไว้วางใจระหว่างคู่สัญญา

---

คำเตือน: เนื้อหาในบทความนี้เป็นข้อมูลทั่วไปเพื่อความรู้เบื้องต้นเท่านั้น ไม่ถือเป็นคำแนะนำทางกฎหมาย กรณีมีปัญหาควรปรึกษาทนายความที่มีใบอนุญาต