สัญญาจ้างงานพาร์ทไทม์: คู่มือสำหรับนายจ้างและลูกจ้าง

สัญญาจ้างงานพาร์ทไทม์คืออะไร?

สัญญาจ้างงานพาร์ทไทม์ (Part-time Employment Contract) เป็นสัญญาจ้างแรงงานตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 575-586 และพระราชบัญญัติคุ้มครองแรงงาน พ.ศ. 2541 โดยลูกจ้างตกลงทำงานให้นายจ้างในเวลาที่น้อยกว่างานประจำ (โดยทั่วไปน้อยกว่า 8 ชั่วโมงต่อวัน หรือ 40 ชั่วโมงต่อสัปดาห์) และได้รับค่าจ้างตามชั่วโมงการทำงานจริง

การทำงานพาร์ทไทม์เหมาะสำหรับนักเรียน นักศึกษา หรือผู้ที่ต้องการมีรายได้เสริม โดยไม่ผูกมัดเต็มเวลา

ความแตกต่างระหว่างพาร์ทไทม์และฟูลไทม์

หัวข้อ	พาร์ทไทม์	ฟูลไทม์
ชั่วโมงทำงาน	น้อยกว่า 40 ชม./สัปดาห์	40-48 ชม./สัปดาห์
ค่าจ้าง	รายชั่วโมง/รายวัน	รายเดือน
สวัสดิการ	จำกัด (ตามกฎหมาย)	ครบถ้วน
ประกันสังคม	ถ้าทำงาน 15 วันต่อเดือน	บังคับ
การลาพักร้อน	ตามสัดส่วนเวลาทำงาน	ครบตามกฎหมาย

องค์ประกอบสำคัญของสัญญา

1. คู่สัญญา

• นายจ้าง: บุคคล นิติบุคคล หรือห้างหุ้นส่วนที่จ้างงาน
• ลูกจ้าง: บุคคลที่ทำงานให้นายจ้างและได้รับค่าจ้าง (ต้องมีอายุตั้งแต่ 15 ปีขึ้นไป)

2. ลักษณะงานและตำแหน่ง

• ตำแหน่งงานที่รับผิดชอบ
• แผนกหรือฝ่ายที่สังกัด
• ขอบเขตหน้าที่และความรับผิดชอบ
• สถานที่ทำงาน

3. ระยะเวลาและชั่วโมงการทำงาน

• ระยะเวลาสัญญา: มีกำหนดเวลา หรือไม่มีกำหนด
• วันและเวลาทำงาน: ระบุชัดเจน เช่น จันทร์-ศุกร์ 18:00-22:00
• จำนวนชั่วโมงต่อสัปดาห์: โดยทั่วไป 15-30 ชั่วโมง
• ระยะพักผ่อน: ถ้าทำงานเกิน 5 ชั่วโมงติดต่อกันต้องมีเวลาพัก

4. ค่าจ้างและการจ่ายเงิน

• อัตราค่าจ้างรายชั่วโมง: ต้องไม่ต่ำกว่าค่าแรงขั้นต่ำ (คำนวณตามสัดส่วน)
• วิธีคำนวณค่าล่วงเวลา: 1.5 เท่าของค่าจ้างปกติ (ถ้าทำเกิน 8 ชั่วโมง/วัน)
• วันจ่ายค่าจ้าง: รายสัปดาห์/รายเดือน
• วิธีการจ่าย: เงินสด/โอนเงิน

5. สิทธิประโยชน์และสวัสดิการ

• วันหยุด: วันหยุดประจำสัปดาห์ วันหยุดนักขัตฤกษ์ (ตามกฎหมาย)
• การลาพักร้อน: ตามสัดส่วนเวลาทำงาน
• ประกันสังคม: ถ้าทำงาน 15 วัน/เดือน ขึ้นไป ต้องขึ้นทะเบียน
• สวัสดิการอื่นๆ: ชุดยูนิฟอร์ม อาหาร ที่จอดรถ (ถ้ามี)

สิทธิและหน้าที่

หน้าที่นายจ้าง

1. จ่ายค่าจ้างตรงเวลาตามที่ตกลง
2. จัดสถานที่ทำงานที่ปลอดภัย
3. ให้ความเคารพและปฏิบัติอย่างเท่าเทียม
4. ขึ้นทะเบียนประกันสังคม (ถ้าเข้าเกณฑ์)
5. ออกใบรับรองการทำงาน (เมื่อจ้างงานสิ้นสุด)
6. ไม่เลือกปฏิบัติเพราะเป็นพาร์ทไทม์

หน้าที่ลูกจ้าง

1. ทำงานตามหน้าที่ด้วยความซื่อสัตย์
2. ปฏิบัติตามระเบียบและคำสั่งของนายจ้าง
3. มาทำงานตรงเวลาตามที่กำหนด
4. ไม่ทำความเสียหายต่อนายจ้างหรือทรัพย์สิน
5. รักษาความลับของกิจการ
6. แจ้งล่วงหน้าหากไม่สามารถมาทำงานได้

สิทธิ์ลูกจ้างพาร์ทไทม์

ลูกจ้างพาร์ทไทม์มีสิทธิ์ตามกฎหมายแรงงานเช่นเดียวกับพนักงานประจำ:

1. ค่าจ้างขั้นต่ำ: ได้รับค่าจ้างไม่ต่ำกว่าอัตราขั้นต่ำ
2. ค่าล่วงเวลา: 1.5 เท่า (ทำเกิน 8 ชม./วัน หรือ 48 ชม./สัปดาห์)
3. ค่าทำงานวันหยุด: 2-3 เท่าของค่าจ้างปกติ
4. วันหยุดประจำสัปดาห์: อย่างน้อย 1 วันต่อสัปดาห์
5. วันหยุดนักขัตฤกษ์: 13 วันต่อปี (ได้ค่าจ้างปกติ)
6. การลาป่วย: ลาได้ตามความเป็นจริง (มีใบรับรองแพทย์)
7. การลากิจ: ตามที่บริษัทกำหนด
8. การลาพักร้อน: คำนวณตามสัดส่วนเวลาทำงาน
9. ประกันสังคม: ถ้าทำงาน 15 วัน/เดือน ขึ้นไป

ข้อควรระวังสำหรับลูกจ้าง

ก่อนเซ็นสัญญา

1. อ่านสัญญาอย่างละเอียด: เข้าใจทุกข้อความก่อนลงนาม
2. ตรวจค่าจ้าง: คำนวณให้แน่ใจว่าไม่ต่ำกว่าขั้นต่ำ
3. เช็คเวลาทำงาน: ต้องสามารถมาทำงานได้ตามที่กำหนด
4. ถามเรื่องสวัสดิการ: ประกันสังคม ชุดฟอร์ม อาหาร

ขณะทำงาน

• บันทึกชั่วโมงการทำงาน (ลงเวลา/ตารางงาน)
• เก็บสลิปเงินเดือนทุกครั้ง
• ถ่ายรูปตารางงานเป็นหลักฐาน
• แจ้งล่วงหน้าหากมีปัญหา

เมื่อพบปัญหา

• พูดคุยกับนายจ้างเพื่อแก้ไข
• ติดต่อสำนักงานแรงงานจังหวัด (ถ้าถูกเอาเปรียบ)
• เก็บหลักฐานทุกอย่างไว้

ข้อควรระวังสำหรับนายจ้าง

1. จ่ายค่าจ้างตรงเวลา: ล่าช้าอาจผิดกฎหมายแรงงาน
2. ขึ้นประกันสังคม: ถ้าลูกจ้างทำงาน 15 วัน/เดือน ต้องขึ้นทะเบียน
3. เก็บบันทึกเวลาทำงาน: เก็บไว้อย่างน้อย 2 ปี (ป้องกันข้อพิพาท)
4. ไม่เลือกปฏิบัติ: ต้องปฏิบัติอย่างเป็นธรรม
5. ออกเอกสาร: ใบเสร็จรับเงิน หนังสือรับรองการทำงาน
6. ปฏิบัติตามกฎหมายแรงงาน: ค่าจ้างขั้นต่ำ ค่าล่วงเวลา วันหยุด

การสิ้นสุดสัญญา

กรณีสัญญามีกำหนดเวลา

• สิ้นสุดเมื่อครบกำหนด
• ไม่ต้องบอกกล่าวล่วงหน้า

กรณีสัญญาไม่มีกำหนดเวลา

ลูกจ้างลาออก:

• แจ้งล่วงหน้า 1 วันถึง 1 สัปดาห์ (ตามที่ตกลง)
• เขียนใบลาออก

นายจ้างเลิกจ้าง:

• แจ้งล่วงหน้า (ตามข้อตกลงในสัญญา)
• จ่ายค่าจ้างค้างทั้งหมด
• ออกหนังสือรับรองการทำงาน

การเลิกจ้างทันที (ไม่ต้องบอกกล่าว)

นายจ้างเลิกจ้างได้ทันที กรณี:

• ทุจริตหรือกระทำผิดอาญา
• จงใจทำความเสียหายแก่นายจ้าง
• ประมาทเลินเล่อร้ายแรง
• ขาดงานติดต่อกันเกิน 3 วัน

ลูกจ้างเลิกจ้างได้ทันที กรณี:

• นายจ้างทารุณกรรม
• ไม่จ่ายค่าจ้างตามกำหนด
• สั่งให้ทำงานที่ผิดกฎหมาย

กรณีศึกษา: ปัญหาที่พบบ่อย

ปัญหาที่ 1: นายจ้างไม่จ่ายค่าล่วงเวลา

กรณี: ทำงาน 10 ชั่วโมง แต่จ่ายเพียง 8 ชั่วโมง

วิธีแก้:

• เก็บหลักฐานการลงเวลา
• คุยกับนายจ้างก่อน
• ร้องเรียนสำนักงานแรงงานจังหวัด

ปัญหาที่ 2: ถูกบังคับทำงานวันหยุด

กรณี: ต้องมาทำงานวันหยุดนักขัตฤกษ์แต่ได้ค่าจ้างปกติ

วิธีแก้:

• ทำงานวันหยุดต้องได้ค่าจ้าง 2-3 เท่า
• หรือได้วันหยุดชดเชย

ปัญหาที่ 3: ไม่ได้ขึ้นประกันสังคม

กรณี: ทำงาน 20 วัน/เดือน แต่นายจ้างไม่ขึ้นประกัน

วิธีแก้:

• นายจ้างต้องขึ้นประกัน (บังคับตามกฎหมาย)
• ร้องเรียน สปส. หรือสำนักงานแรงงาน

ข้อกำหนดทางกฎหมาย

อายุขั้นต่ำของลูกจ้าง

• อายุ 15-18 ปี: สามารถทำงานได้ แต่มีข้อจำกัด
  • ห้ามทำงาน 20:00-06:00 น.
  • ห้ามทำงานอันตราย
  • ต้องได้รับอนุญาตจากผู้ปกครอง (กรณีต่ำกว่า 18 ปี)
• อายุ 18 ปีขึ้นไป: สามารถทำงานได้เต็มที่

ค่าจ้างขั้นต่ำ

ค่าจ้างพาร์ทไทม์ต้องคำนวณตามสัดส่วนค่าแรงขั้นต่ำ:

• สูตร: (ค่าแรงขั้นต่ำรายวัน ÷ 8) × จำนวนชั่วโมงที่ทำ
• ตัวอย่าง: ค่าแรงขั้นต่ำ 360 บาท/วัน
  • ค่าจ้างรายชั่วโมง = 360 ÷ 8 = 45 บาท/ชั่วโมง

การขึ้นทะเบียนประกันสังคม

ลูกจ้างต้องขึ้นประกัน กรณี:

• ทำงาน 15 วัน/เดือน ขึ้นไป
• เงินสมทบ 5% ของค่าจ้าง (ไม่เกิน 750 บาท)

เคล็ดลับการทำงานพาร์ทไทม์

สำหรับลูกจ้าง

1. จัดเวลาให้ดี: อย่าให้กระทบการเรียนหรือกิจกรรมหลัก
2. สื่อสารชัดเจน: แจ้งความต้องการและข้อจำกัดล่วงหน้า
3. เก็บหลักฐาน: ตารางงาน สลิป ใบลงเวลา
4. พัฒนาทักษะ: ใช้โอกาสเรียนรู้และสร้างประสบการณ์

สำหรับนายจ้าง

1. สื่อสารความคาดหวัง: บอกชัดว่าต้องการอะไร
2. จัดตารางล่วงหน้า: ให้ลูกจ้างวางแผนได้
3. ให้ feedback: ชมเมื่อทำดี แนะนำเมื่อมีข้อผิดพลาด
4. สร้างบรรยากาศดี: พาร์ทไทม์ก็เป็นส่วนหนึ่งของทีม

สรุป

สัญญาจ้างงานพาร์ทไทม์เป็นเครื่องมือสำคัญที่:

• คุ้มครองสิทธิของทั้งสองฝ่าย
• ป้องกันข้อพิพาทจากความเข้าใจผิด
• สร้างความชัดเจนในเรื่องค่าจ้างและเวลาทำงาน
• เป็นหลักฐานทางกฎหมาย

ทั้งนายจ้างและลูกจ้างควรทำสัญญาเป็นหนังสือเสมอ แม้กฎหมายไม่บังคับ เพื่อความมั่นใจและสร้างความสัมพันธ์ที่ดีในการทำงานร่วมกัน

---

คำเตือน: เนื้อหาในบทความนี้เป็นข้อมูลทั่วไปเพื่อความรู้เบื้องต้นเท่านั้น ไม่ถือเป็นคำแนะนำทางกฎหมาย กรณีมีปัญหาควรปรึกษาทนายความหรือสำนักงานแรงงานจังหวัด