สัญญาจ้างที่ปรึกษา: คู่มือสำหรับผู้ว่าจ้างและที่ปรึกษา

สัญญาจ้างที่ปรึกษาคืออะไร?

สัญญาจ้างที่ปรึกษา (Consulting Agreement) เป็นสัญญาจ้างทำงานตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 587-603 โดยผู้ว่าจ้างตกลงจ้างที่ปรึกษาให้บริการคำปรึกษา คำแนะนำ หรือความเชี่ยวชาญเฉพาะด้าน และจ่ายค่าตอบแทนตามที่ตกลงกัน

ที่ปรึกษา (Consultant) คือผู้เชี่ยวชาญที่ให้บริการความรู้และประสบการณ์เฉพาะทางโดยไม่เป็นลูกจ้างประจำ มักทำงานเป็นอิสระและอาจมีลูกค้าหลายราย

ความแตกต่างระหว่างที่ปรึกษากับพนักงานประจำ

หัวข้อ	ที่ปรึกษา (Consultant)	พนักงานประจำ (Employee)
ความสัมพันธ์	อิสระ ไม่ใช่ลูกจ้าง	เป็นลูกจ้าง
เวลาทำงาน	ยืดหยุ่น	ตายตัว 8 ชม./วัน
ค่าตอบแทน	ตามโปรเจกต์/ชั่วโมง	เงินเดือนประจำ
สวัสดิการ	ไม่มี	มี (ประกันสังคม ลาพักร้อน)
ภาษี	ภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา/นิติบุคคล	หักภาษี ณ ที่จ่าย + ประกันสังคม
จำนวนลูกค้า	หลายราย	หนึ่งนายจ้าง
ความรับผิดชอบ	ตามขอบเขตงาน	ตามตำแหน่งงาน

องค์ประกอบสำคัญของสัญญา

1. คู่สัญญา

• ผู้ว่าจ้าง: บุคคล บริษัท หรือหน่วยงานที่ต้องการจ้างที่ปรึกษา
• ที่ปรึกษา: ผู้เชี่ยวชาญที่ให้บริการคำปรึกษา (บุคคลหรือนิติบุคคล)

2. ขอบเขตงาน (Scope of Work)

เป็นส่วนสำคัญที่สุดของสัญญา ต้องระบุให้ชัดเจน:

• วัตถุประสงค์: เป้าหมายของการจ้างที่ปรึกษา
• งานที่ต้องทำ: รายละเอียดการให้คำปรึกษา วิเคราะห์ วางแผน
• ผลส่งมอบ (Deliverables): เอกสาร รายงาน แผนงาน ที่ต้องส่งมอบ
• กรอบเวลา: ระยะเวลาการให้บริการและการส่งมอบงาน
• ข้อจำกัด: สิ่งที่อยู่นอกเหนือขอบเขตงาน

3. ค่าตอบแทนและการจ่ายเงิน

วิธีคำนวณค่าตอบแทนมีหลายรูปแบบ:

• แบบเหมาจ่าย (Fixed Fee): ตกลงค่าตอบแทนรวมทั้งโปรเจกต์
• รายชั่วโมง (Hourly Rate): คิดตามจำนวนชั่วโมงที่ทำงาน
• รายวัน (Daily Rate): คิดตามจำนวนวันที่ให้บริการ
• ตาม Milestone: จ่ายเป็นงวดตามความคืบหน้า
• แบบผสม (Retainer + Success Fee): ค่าจ้างประจำ + โบนัสตามผลลัพธ์

การจ่ายเงินมักแบ่งเป็น:

• เงินจองล่วงหน้า (มักเป็น 30-50%)
• จ่ายระหว่างดำเนินงาน (ตาม Milestone)
• จ่ายเมื่อส่งมอบงานสำเร็จ (ส่วนที่เหลือ)

4. ระยะเวลาการให้บริการ

• วันเริ่มต้นและสิ้นสุดสัญญา
• ระยะเวลาแต่ละ Milestone
• กำหนดส่งมอบผลงาน
• เงื่อนไขการต่ออายุสัญญา

5. ความเป็นความลับ (Confidentiality)

เนื่องจากที่ปรึกษาจะเข้าถึงข้อมูลสำคัญของธุรกิจ จึงต้องมีข้อตกลง:

• การรักษาความลับข้อมูล
• ข้อมูลที่ถือเป็นความลับ
• ระยะเวลารักษาความลับ (มักเป็น 3-5 ปีหลังสิ้นสุดสัญญา)
• ผลของการละเมิด

6. กรรมสิทธิ์ทางปัญญา (Intellectual Property)

ต้องชัดเจนว่าผลงานที่สร้างขึ้นเป็นของใคร:

• ของผู้ว่าจ้าง: งานที่สร้างเป็นกรรมสิทธิ์ผู้ว่าจ้าง (มักใช้)
• ของที่ปรึกษา: ที่ปรึกษาเป็นเจ้าของและให้สิทธิ์ใช้
• แบบผสม: แยกกรรมสิทธิ์ตามประเภทงาน

สิทธิและหน้าที่

หน้าที่ผู้ว่าจ้าง

1. ให้ข้อมูลที่จำเป็น: ส่งข้อมูลและเอกสารที่ต้องใช้ในการทำงาน
2. ให้ความร่วมมือ: อำนวยความสะดวกในการทำงาน
3. จ่ายค่าตอบแทนตรงเวลา: ตามที่ตกลงกัน
4. ตัดสินใจ: ตอบคำถามและให้ approval ตามกำหนดเวลา
5. เคารพความเป็นอิสระ: ไม่บังคับให้ทำงานเหมือนพนักงาน

หน้าที่ที่ปรึกษา

1. ให้บริการอย่างมืออาชีพ: ด้วยความรู้ ทักษะ และประสบการณ์
2. ส่งมอบงานตรงเวลา: ตามกำหนดในสัญญา
3. รักษาความลับ: ไม่นำข้อมูลไปเปิดเผยหรือใช้ประโยชน์
4. แจ้งปัญหา: หากพบอุปสรรคต้องแจ้งล่วงหน้า
5. ไม่มีผลประโยชน์ทับซ้อน: ไม่ให้บริการคู่แข่งทางธุรกิจ (ถ้าตกลง)

สิทธิ์ที่ปรึกษา

1. ได้รับค่าตอบแทนเต็มจำนวน: ตามที่ตกลงกัน
2. ความเป็นอิสระ: เลือกวิธีการทำงานได้เอง
3. ปฏิเสธงานนอกขอบเขต: ถ้าไม่ได้ตกลงไว้ในสัญญา
4. ลงชื่อในผลงาน: (ถ้าตกลงกัน)

สิทธิ์ผู้ว่าจ้าง

1. ได้รับงานที่มีคุณภาพ: ตามมาตรฐานวิชาชีพ
2. ติดตามความคืบหน้า: รับรายงานสถานะงาน
3. ยกเลิกสัญญา: หากที่ปรึกษาผิดสัญญา
4. เป็นเจ้าของผลงาน: (ถ้าตกลงกัน)

ประเภทงานที่ปรึกษาที่พบบ่อย

1. ที่ปรึกษาธุรกิจ (Business Consultant)

• วางแผนกลยุทธ์ธุรกิจ
• วิเคราะห์การตลาด
• ปรับปรุงกระบวนการทำงาน
• การจัดการองค์กร

2. ที่ปรึกษาทางการเงิน (Financial Consultant)

• วางแผนการเงิน
• จัดหาแหล่งเงินทุน
• วิเคราะห์การลงทุน
• บริหารความเสี่ยง

3. ที่ปรึกษาด้านไอที (IT Consultant)

• วางแผนระบบสารสนเทศ
• พัฒนาซอฟต์แวร์
• ปรับปรุง Cybersecurity
• Digital Transformation

4. ที่ปรึกษาด้านกฎหมาย (Legal Consultant)

• ให้คำปรึกษาทางกฎหมาย
• ร่างและตรวจสัญญา
• จดทะเบียนธุรกิจ
• ดูแลการปฏิบัติตามกฎหมาย

5. ที่ปรึกษาด้านการตลาด (Marketing Consultant)

• วางแผนการตลาด
• สร้างแบรนด์
• Digital Marketing
• วิเคราะห์ลูกค้า

6. ที่ปรึกษาด้าน HR (HR Consultant)

• จัดโครงสร้างองค์กร
• สรรหาบุคลากร
• พัฒนาทรัพยากรบุคคล
• ระบบค่าตอบแทน

ข้อควรระวังสำหรับผู้ว่าจ้าง

ก่อนจ้าง

1. ตรวจสอบประวัติที่ปรึกษา:

   • คุณวุฒิการศึกษา
   • ประสบการณ์ทำงาน
   • ผลงานที่ผ่านมา (Portfolio)
   • รีวิวจากลูกค้าเก่า
   • ใบอนุญาตประกอบวิชาชีพ (ถ้ามี)

2. กำหนดขอบเขตงานชัดเจน: ยิ่งละเอียดยิ่งดี

3. ตกลงค่าตอบแทนล่วงหน้า: ไม่ควรเจรจาหลังเริ่มงาน

4. มีสัญญาเป็นหนังสือเสมอ: แม้เป็นงานเล็ก

ระหว่างทำงาน

1. สื่อสารบ่อยๆ: ติดตามความคืบหน้า
2. ให้ feedback: บอกสิ่งที่ดีและควรปรับปรุง
3. จ่ายเงินตรงเวลา: สร้างความไว้วางใจ
4. เก็บหลักฐาน: อีเมล เอกสาร การประชุม

เมื่อส่งมอบงาน

1. ตรวจสอบผลงาน: ตามข้อกำหนดในสัญญา
2. ขอแก้ไข: ถ้ามีข้อบกพร่อง (ภายในระยะเวลาที่กำหนด)
3. รับมอบเอกสารครบถ้วน: รายงาน ไฟล์ซอร์ส
4. รับรองผลงาน: ลงนามรับมอบงาน

ข้อควรระวังสำหรับที่ปรึกษา

ก่อนรับงาน

1. ทำความเข้าใจขอบเขตงาน: อย่ารับงานที่คลุมเครือ
2. ประเมินเวลาและทรัพยากร: ต้องทำได้จริง
3. ตรวจสอบผู้ว่าจ้าง: ความน่าเชื่อถือและการเงิน
4. เจรจาค่าตอบแทนที่เป็นธรรม: อย่าขายตัวถูก

การทำสัญญา

1. อ่านสัญญาทุกข้อ: อย่าข้ามข้อใดข้อหนึ่ง
2. เจรจาข้อที่ไม่เป็นธรรม: ก่อนลงนาม
3. กำหนดขอบเขตงาน: ให้ชัดเจนว่าทำอะไร ไม่ทำอะไร
4. ขอเงินมัดจำ: 30-50% เป็นอย่างน้อย

ระหว่างทำงาน

1. สื่อสารเป็นระยะ: แจ้งความคืบหน้า
2. บันทึกการทำงาน: เวลา งานที่ทำ การประชุม
3. ส่งงานทันเวลา: หรือแจ้งล่วงหน้าหากมีปัญหา
4. ขอเอกสารยืนยันการเปลี่ยนแปลง: หากมีการแก้ไขขอบเขตงาน

เมื่อส่งมอบงาน

1. เตรียมเอกสารครบถ้วน: ตามที่ตกลงกัน
2. ขอลงนามรับมอบงาน: เป็นหลักฐานการส่งมอบ
3. วางใบแจ้งหนี้: พร้อมขอชำระเงิน
4. ติดตามการชำระเงิน: ถ้าเลยกำหนดต้องเตือน

การคำนวณค่าตอบแทน

ค่าตอบแทนรายชั่วโมง

สูตร: อัตรา/ชั่วโมง = (เงินเดือนที่อยากได้ × 1.5-2) ÷ 160 ชั่วโมง/เดือน

ตัวอย่าง: อยากได้ 60,000 บาท/เดือน

• 60,000 × 1.5 ÷ 160 = 562.50 บาท/ชั่วโมง
• 60,000 × 2 ÷ 160 = 750 บาท/ชั่วโมง

อัตราตลาด (โดยประมาณ):

• Junior Consultant: 500-1,500 บาท/ชม.
• Mid-level: 1,500-3,000 บาท/ชม.
• Senior: 3,000-7,000 บาท/ชม.
• Expert/Specialist: 7,000+ บาท/ชม.

ค่าตอบแทนแบบเหมาจ่าย

ประมาณการจากชั่วโมง × อัตรา + ค่าใช้จ่าย + กำไร

ตัวอย่าง: โปรเจกต์ประมาณ 100 ชั่วโมง × 1,000 บาท/ชม.

• ค่าแรง: 100,000 บาท
• ค่าใช้จ่าย: 20,000 บาท
• กำไร 20%: 24,000 บาท
• รวม: 144,000 บาท

ภาษีและการเงิน

สำหรับที่ปรึกษาบุคคลธรรมดา

• ภาษีเงินได้บุคคลธรรมดา: คำนวณจากรายได้สุทธิ (อัตราก้าวหน้า 0-35%)
• หักภาษี ณ ที่จ่าย: 3% (ถ้าผู้ว่าจ้างเป็นนิติบุคคล)
• VAT: ไม่ต้องจด (ถ้ารายได้ไม่เกิน 1.8 ล้าน/ปี)

สำหรับที่ปรึกษาที่มีบริษัท

• ภาษีเงินได้นิติบุคคล: 20% ของกำไรสุทธิ
• VAT: 7% (ถ้าจดทะเบียน)
• หักภาษี ณ ที่จ่าย: 1-3%

การยกเลิกสัญญา

การยกเลิกโดยผู้ว่าจ้าง

กรณีที่ปรึกษาผิดสัญญา:

• ส่งงานช้า
• ผลงานไม่ได้มาตรฐาน
• ละเมิดความลับ
• ไม่ปฏิบัติตามสัญญา

สิทธิ์: บอกเลิกสัญญาทันทีและเรียกค่าเสียหาย

กรณีอื่นๆ:

• ต้องบอกกล่าวล่วงหน้า (ตามสัญญา)
• จ่ายค่าตอบแทนส่วนที่ทำเสร็จแล้ว
• อาจต้องจ่ายค่าปรับ (ถ้าระบุในสัญญา)

การยกเลิกโดยที่ปรึกษา

กรณีผู้ว่าจ้างผิดสัญญา:

• ไม่จ่ายเงินตามกำหนด
• ไม่ให้ข้อมูลที่จำเป็น
• เปลี่ยนขอบเขตงานแบบไม่สมเหตุสมผล

สิทธิ์: บอกเลิกสัญญาและเรียกค่าตอบแทนค้างชำระ

กรณีอื่นๆ:

• ต้องบอกกล่าวล่วงหน้า
• ส่งมอบงานที่ทำเสร็จแล้ว
• อาจต้องจ่ายค่าปรับ (ถ้าระบุในสัญญา)

ข้อพิพาทที่พบบ่อย

1. ผู้ว่าจ้างไม่จ่ายเงิน

วิธีป้องกัน:

• ขอเงินมัดจำก่อนเริ่มงาน
• จ่ายเป็นงวดตาม Milestone
• ไม่ส่งมอบงานจนกว่าจะได้เงินครบ

2. ขอบเขตงานไม่ชัดเจน (Scope Creep)

วิธีป้องกัน:

• เขียนขอบเขตงานละเอียด
• ระบุชัดว่าอะไรไม่รวม
• ทำ Change Order สำหรับงานเพิ่ม

3. ผลงานไม่ตรงความคาดหวัง

วิธีป้องกัน:

• กำหนด KPI ชัดเจน
• ส่งงานเป็นระยะให้ review
• มีข้อตกลงเรื่องการแก้ไข

เคล็ดลับความสำเร็จ

สำหรับที่ปรึกษา

1. เชี่ยวชาญเฉพาะด้าน: อย่าพยายามทำทุกอย่าง
2. สร้าง Portfolio: เก็บผลงานที่ภูมิใจ
3. ขอ Testimonial: จากลูกค้าที่พอใจ
4. ตั้งราคาที่เป็นธรรม: อย่าขายตัวถูกเกินไป
5. สื่อสารดี: เข้าใจความต้องการลูกค้า
6. ส่งงานเกินคาด: สร้างความประทับใจ
7. เรียนรู้ตลอดเวลา: ติดตามเทรนด์ใหม่ๆ

สำหรับผู้ว่าจ้าง

1. เลือกที่ปรึกษาที่เหมาะสม: ตรวจสอบประวัติ
2. ให้ข้อมูลครบถ้วน: อย่าปกปิดปัญหา
3. ตั้งเป้าหมายชัดเจน: รู้ว่าต้องการอะไร
4. ให้ความไว้วางใจ: อย่าคุมงานเกินไป
5. จ่ายเงินตรงเวลา: สร้างความน่าเชื่อถือ
6. ขอ feedback: ปรับปรุงกระบวนการ

สรุป

สัญญาจ้างที่ปรึกษาเป็นสัญญาที่สำคัญสำหรับธุรกิจยุคใหม่ที่ต้องการความเชี่ยวชาญเฉพาะด้านโดยไม่ต้องจ้างพนักงานประจำ

จุดสำคัญ:

• กำหนดขอบเขตงานให้ชัดเจน
• ตกลงค่าตอบแทนและการจ่ายเงินล่วงหน้า
• รักษาความลับข้อมูล
• กำหนดกรรมสิทธิ์ผลงาน
• มีสัญญาเป็นหนังสือเสมอ

การทำสัญญาที่ดีจะทำให้การทำงานราบรื่น สร้างความไว้วางใจซึ่งกันและกัน และนำไปสู่ผลลัพธ์ที่ดีสำหรับทั้งสองฝ่าย

---

คำเตือน: เนื้อหาในบทความนี้เป็นข้อมูลทั่วไปเพื่อความรู้เบื้องต้นเท่านั้น ไม่ถือเป็นคำแนะนำทางกฎหมาย กรณีมีปัญหาควรปรึกษาทนายความที่มีใบอนุญาต